Wanneer we het over verslavingen hebben, gaan de gedachten snel naar de usual suspects: drugs, alcohol, misschien nog een gameverslavinkje erbij en vooruit, over een koffieverslaving willen we het ook wel een keertje hebben. Steeds vaker voegen we hier de telefoonverslaving aan toe, want de statistieken laten keer op keer zien dat er toch wel het een en ander misgaat met ons en die iPhone. Maar misschien wel de belangrijkste verslaving zien we snel over het hoofd: ons denken.
Denken? Wat is er nou mis met denken?!
Op zich is er natuurlijk niks stoms of geks aan denken. Het lijkt eigenlijk helemaal vanzelf te gaan en ‘t kan heel leuk en inspirerend zijn. Maar dan hebben we het vooral over open, ontspannen denken. Denken waarbij je op een andere manier naar dingen kijkt en tot nieuwe inzichten komt.
Het meeste van ons denken laat een wat minder relaxt patroon zien. Veel denkkracht gaat naar het behouden van controle. Over: ‘hoe voorkom ik dat...?’ en ‘wat als...?’. Een niet zo relaxte manier van denken waar je niet echt blij van word. Soms is het zelfs overduidelijk stresserend; denk aan harde schouders, een moeilijke blik of zelfs hoofdpijn.
Maar heel vaak gaat het allemaal wat subtieler. We denken weliswaar continu en zoeken overal en nergens naar problemen en oplossingen, maar ervaren dit niet als problematisch. Het is er immers altijd.
Don’t stop me now
Ons denken is vaak bijzonder repetitief. Dezelfde gedachten, dezelfde denkrichtingen en dus dezelfde uitkomsten. En hoewel we soms wel even kunnen zien dat het niet per se ergens heengaat met al dat gedenk van ons, is het toch zeer verleidelijk om er alsmaar mee door te gaan.
Het grappige is dat je denkt dat denken je iets brengt. “Zolang ik maar enorm blijf nadenken over mijn leven, de mensen om me heen en hoe we dit allemaal het beste aan kunnen pakken, komt het hopelijk goed.” Je denken vertelt je steeds weer:
“Ga zo door, blijf denken, dit brengt je verder, heus.”
Maar klopt dat wel?
Veiligheid
Stiekem gaat heel veel denken over het zoeken naar veiligheid. Veiligheid in zowel fysieke als sociale zin. Bij fysieke veiligheid kun je denken aan het verdienen (en nuttig besteden) van een inkomen of het verkrijgen (en behouden) van een huis. Veiligheid in sociale zin gaat over: “Vindt Patrick-Jan mij nog wel leuk?”, “Hoe houd ik mijn baas tevreden?” of “Lig ik eigenlijk goed in de groep?” Vaak relateren we sociale veiligheid weer aan fysieke veiligheid. Immers, houd je baas tevreden en je inkomen is weer (wat) zeker(der).
Funny
Eigenlijk is het best wel schattig. Je wordt geconfronteerd met een complexe wereld die bol staat van de onzekerheden en in reactie gaat je hoofd aan de slag. “Hoe werkt dit allemaal?”, “Wat gebeurt er als ik dít doe?”, “Hoe bereik ik dát doel?”, “Hoe voorkom ik scenario ‘X’?”
Altijd met het doel om het als mens te redden; te overleven, succesvol te zijn. Een sympathiek doel wellicht, maar misschien is dat op meerdere manieren te bereiken dan via het onrustige, repetitieve denken. Want zodra het je lukt om dat denken in een standje of drie lager te krijgen, gaat er een wereld voor je open.
Effe rust
Misschien heb je het weleens ervaren. Aan het einde van een vakantie bijvoorbeeld. Je voelt je rustiger dan normaal, denkt minder na over alles en ziet dat je leven helemaal in orde is. “Wat was het eigenlijk een stressvol jaar”, besef je ineens.
Je bent uit je normale ‘vibe’ gestapt en dobbert in ander vaarwater. Het is niet zo dat je hersenen nu niet meer werken en je eventueel gevaar niet aan ziet komen, maar je maakt je simpelweg minder druk om dingen die er zijn, dingen die er kúnnen zijn of dingen die juist zouden kunnen ontbreken.
Er is meer rust en vertrouwen. “Wat relaxt dit, kan ik dit niet altijd ervaren?”, denk je wellicht. En je neemt nog een slokje van je piña colada.
“Ik wil terug!”
Velen merken dat ze na zo’n moment of periode van (mentale) rust op een bepaald punt weer in de ‘normale stand’ belanden. Want hoe ontspannen je ook van je vakantie terugkomt, na een paar weken stressen op kantoor is die relaxtheid wel weer verdwenen.
Jammer, denk je dan. En je glijdt met je cursor naar het adresbalkje en ziet je vingers typen: “cheap tickets Bahama’s”.
De wereld die er altijd is
De ontspanning die je voelt tijdens zo’n vakantie zien we als het gevolg van ‘even niets hoeven’. We linken het bereiken van een ontspannen houding dus aan bepaalde fysieke - en vrij unieke - omstandigheden. Dat is riskant, want ontspanning is óók te bereiken zónder de Bahama’s.
Van zuurstok naar zuurstof
Hoe dan? Door het denken af en toe een halt toe te roepen. Door de eindeloze maalstroom aan gedachten een momentje te onderbreken. Door even wat mentale zuurstof in je hoofd toe te laten.
Want hoe interessant en belangrijk je gedachten zich ook voordoen, ze zíjn het meestal niet. Laten we zeggen dat je denken nogal goed is in het zichzelf verkopen. Ja, er zit een waar marketingwonder in je hoofd. En dat wonder presenteert iedere gedachte als een enorm verleidelijke zuurstok die je gewoon móet willen.
Maar net als met de meeste andere marketingpraat geldt dat als je iets verder kijkt, je ontdekt dat het valse beloften zijn. Je wordt niet duurzaam gelukkig van product ‘X’ en je wordt niet duurzaam gelukkig van gedachten ‘Y’, ‘Z’ en de rest van het alfabet.
Ja... leuk... maar ehm... dus?!
Misschien vraag je je af: wat nu? Want als mijn hoofd het denken zo goed weet te verkopen, hoe moet ik die verleiding van dat denken dan weerstaan?
Mijn suggestie is om een tweetal simpele dingen toe te passen in je leven:
Beschouw je denkgedrag. Monitor je gedachten en ga op zoek naar de patronen van je denken. Zie wat je denken doet en zie wat het effect is van dat denken op hoe je je voelt. Je hoeft jezelf niet te veroordelen om wat en hoe je denkt. Probeer gewoon te zien hoe het allemaal werkt.
Stop af en toe met denken. Dit is een hele eenvoudige (meditatie)techniek die je overal en altijd kunt doen. Haal een keer diep adem en besluit: ik denk even helemaal niets. Als je ook echt niks wílt denken, zul je merken dat het je lukt om je hoofd even helemaal leeg te maken. Een paar seconden is voldoende. Ga weer door met je dag en blijf deze oefening door de dag heen herhalen.
Het doen van deze twee ‘oefeningen’ zorgt ervoor dat je denken minder grip op je krijgt. Er ontstaat meer ruimte en je zult minder snel vast komen te zitten in bepaalde gedachten.
Misschien maken de momenten van mentale rust je nieuwsgierig naar deze andere kant van jezelf. Want deze ontspannenheid is er altijd, maar is ontzettend makkelijk te vergeten.
In de cheesy maar kloppende woorden van Power of Now-man Eckhart Tolle:
“In today's rush we all think too much, seek too much, want too much and forget about the joy of just Being.”