Wanneer ik het met mensen heb over het leven van hun dromen – of überhaupt een ander type leven waar ze soms over nadenken – duurt het gemiddeld 2,5 minuut voordat het onderwerp ‘geld’ naar voren wordt geschoven. Want ja, je kan wel van alles willen, maar no money, no honey. En dus gaan al snel alle deuren weer dicht – behalve die van het zekere bestaan. Geld vormt daarmee een heilig huisje – nee, meer een Lourdes-level-zo-heilige Playboy-mansion, in het bestaan van velen. Tijd dus om eens goed naar het concept 'geld' te kijken. Want iets wat zo bepalend is, wil je op zijn minst toch beter begrijpen.
In deze blog post bespreek ik drie zaken die me opvallen rondom het thema geld. Het is mijn plan om een reeks artikelen te wijden aan dit stiekem best wel fascinerende en invloedrijke thema. Eerlijk en met open blik, zonder oordeel of directie en de eventuele ongemakkelijkheid niet schuwend.
#1. “Nou, nou, Playboy-mansion zei je? Zo bepalend is het nou ook weer niet”
Laten we weer even teruggaan naar dat gemiddelde gesprek waarin na 2,5 minuut het onderwerp geld naar voren wordt geschoven. Want wanneer we richting de 5 minuten gaan in datzelfde gesprek, gebeurt er iets interessants: dezelfde persoon die net nog aangaf dat geld de reden is waarom hij of zij geen andere koers gaat varen, begint nu het belang van geld als bepalende factor af te zwakken.
En voilà, er komen ineens tal van voordelen van diens huidige leven naar boven:
“Ik werk wel lekker dichtbij huis hoor. Gewoon zo, hoppa, op de fiets en tien minuten later ben ik er!”
“Ik vind mijn baan vaak ook leuk, jawel. Heb echt hele leuke collega’s. Ok, behalve Bert dan.”
“Nou, ik zou echt niet wéééééten wat ik anders moet doen.”
“Weet je, volgens mij is niet goed om heel de dag thuis te zitten en niemand te spreken, ’t is ook een beetje bezigheidstherapie hè, haha! ‘t Houdt je van de straat, zullen we maar zeggen.”
Dag, gesprek. En doei potentie.
Voor de goede orde: ik begrijp het allemaal en respecteer iedereens keuzes, gedachten en angsten. Het geldfenomeen heeft ook invloed op mij en kan mij net zo goed stress geven – ook als daar helemaal geen aanleiding toe is...
Brengt me bij iets anders fascinerends.
#2 Dan maar shitkaas
Als ik vroeger weinig geld had, maakte ik me zorgen of ik wel genoeg zou hebben. Toen ik later meer geld had, maakte ik me zorgen... Of ik wel genoeg zou hebben.
Want het geld dat ik inmiddels had, kon ook weer minder worden. En dan heb je alsnog een probleem.
In ons hoofd is de oplossing voor beide situaties – de blutte en de minder-blutte situatie – heel simpel: meer geld. En zo wil iemand met 1000 euro heel graag 10.000 euro en droomt iemand met 10.000 euro van 100.000 euro. En als diegene dan bij 100.000 euro aankomt? Dan wil ‘ie 200.000 euro! En daarna een miljoen, twee miljoen, enzovoorts.
Er komt geen einde aan, ook al denken we dat het behalen van die ene mijlpaal voor eindeloze rust en ontspanning zal zorgen.
Het geval wil simpelweg dat onze hersenen getraind zijn op het verminderen van de kans op ‘gebrek’. Gebrek zou ons namelijk bedreigen in ons voortbestaan, en de overlevingsdrang is sterk. Sterker dan het besef dat er misschien al genoeg is.
Hoe we als persoon naar geld kijken, lijkt vooral een constante te zijn die zich verrassend weinig ophoudt met de realiteit.
Een andere factor waaraan ik dit merk, is hoe we prijzen van goederen ervaren. Toen ik 14 jaar oud was, vond ik €4,50 voor wat voorverpakte plakjes kaas best veel geld. Nu, 100 jaar later (grofweg), voel ik bij dat bedrag eigenlijk exact hetzelfde: hmm, best duur, is er geen goedkopere optie?
Terwijl het in verhouding tot wat ik nu kan missen vele malen goedkoper is. Omdat ik dit op rationeel niveau weet, koop ik dat dure pakje kaas nu makkelijker dan toen. Maar: ik vind het nog steeds niet fijn. Niet dat ik kermend op de grond lig als ik mijn pinpas langs het betaalkastje strijk, maar ergens zegt een stemmetje: is dit nou wel slim om te kopen? Die bleke shitkaas die ernaast stond was maar €2,70...
Als ik naar mezelf en om me heen kijk, lijkt veel stress om geld daarmee vooral te gaan over een potentieel tekort aan geld, en niet zozeer over een daadwerkelijk tekort.
Zoals Mark Twain zei:
“I've had a lot of worries in my life, most of which never happened.”
Hiermee komen we aan bij het derde onderwerp van deze blog post, want dat we die €4,50 voor die kaas eigenlijk best duur vinden, is niet iets wat direct aan de grote klok hangen. ‘t Zou je misschien een beetje een zeikerd maken, of... Nog erger: mensen zullen denken/weten dat je arm bent (en dus: sneu, beetje een loser).
#3 Sociale factor
Stel, ik ga een biertje drinken met een vriend. We hebben het wat over werk, onze gezinnen en die ene trip naar Copacabana. Nadat we een nieuw drankje hebben besteld – de sfeer is goed – vraag ik hem:
“Gast, wat heb jij eigenlijk op de bank staan? Mag ik eens meekijken in je bankieren-app?”
De sfeer zou omslaan. Hij zou me verbaasd aankijken, een beetje fronsend en iets zeggen in de trant van: “Hoe-zo??”
Ik zou hem kunnen uitleggen dat we elkaar nu al 30 jaar kennen en ik van mening ben dat dit soort thema’s wel een beetje uit de taboesfeer mogen komen. Plus, wat is geld eigenlijk? Technisch gezien bestaat het niet eens en staan er in onze bank app gewoon grappige getalletjes. En wat is cash geld anders dan stukjes metaal en papiertjes met cijfers erop?
Héél misschien zou ‘ie overstag gaan en me een blik laten werpen op die cijfertjes. Maar ik denk dat het onze relatie voorgoed zou veranderen. Die Thomas, die’s toch een beetje gekkig geworden door dat hele coaching-gebeuren of wat het dan ook is waar hij zich mee bezighoudt.
Nu is het niet zo dat ik wil weten wat een ander op de bank heeft. Het is vooral interessant wat voor gedachten en gevoelens omhoog zouden komen wanneer we dit (of een vergelijkbaar) gesprek zouden hebben. Misschien is over seks praten voor de meeste mensen wel makkelijker dan het open en transparant hebben over geld.
Geld zit dus blijkbaar in een taboesfeer. En waar taboe heerst, zie je ook schaamte. Iemand die 1400 euro netto per maand verdient, zal dit niet van de hoogste toren blazen. Verdien je een stuk minder dan je vrienden...? Laten we het daar ook maar niet over hebben (tenzij je iets vrij heldhaftigs doet wat nu eenmaal heel weinig betaalt – in dat geval compenseert de sociale status die dit beroep met zich meebrengt voor de geringe financiële status).
De schaamte gaat ook de andere kant op. Zeggen dat je miljonair wil worden als je vorige week senior krantenbezorger bent geworden, zal in de meeste kringen niet goed worden ontvangen. Men zal je (al dan niet stilletjes) uitlachen en velen zullen stiekem hopen dat het je niet gaat lukken.
Dus als je hoopt ooit een Ferrari te rijden, vertel het dan vooral niet verder. Het zou je in het merendeel van de sociale contexten egocentrisch, asociaal en proleterig maken. Wil je niet, dus zeg je maar niet teveel over je financiële dromen en houd het op een politiek correcte: “Ik wil gewoon een fijn leven kunnen leiden”, zodat iedereen instemmend knikt.
Phew, weer een dag niet gecancelled.
Tot slot
Tot zover deze financieel-emotionele – nieuw vakgebied? – verkenning, waarin ik vooral heb gekeken naar enkele in mijn optiek interessante fenomenen. Wat er voor mij uitspringt zijn de volgende zaken:
Geld speelt een belangrijke rol bij het vasthouden aan het huidige leven, óók als er wel degelijk oren zijn naar een ander, misschien beter passend bestaan. Toegeven dat het een grote rol speelt, gaat niet altijd van een leien dakje.
Hoe we naar geld kijken en hoe we geld beleven lijken voor een groot deel constant te zijn door het leven heen. Veel stress om geld lijkt daarmee eerder gebaseerd op een potentieel dan een daadwerkelijk tekort aan geld.
Geld zit in een soort rare taboesfeer die ik nog niet helemaal kan vatten. Het heeft dan wel een grote invloed in ons leven; we praten er liever niet teveel over. Schaamte en sociale afkeuring bewaken het taboefort.
In mijn verdere zoektocht zal ik ook ingaan op de vraag in hoeverre ons beeld van geld wél te veranderen is en hoe je dat aan zou kunnen pakken. Want daar is denk ik wel degelijk behoefte aan – sowieso wanneer ik namens mezelf spreek.
Ten allerlaatst: deze blog post heb ik in een opwelling en zonder al te veel evaluatie geschreven. Mogelijk zie ik iets over het hoofd of sla ik ergens niet op de plank waarop ik poogde te slaan – laat me dat vooral weten.
(Bron gebruike foto: Dan Cutler / Unsplash)